سرگیجه یکی از شایع‌ترین شکایاتی است که بیماران به دلیل آن به پزشک مراجعه می‌کنند. در میان دلایل مختلف سرگیجه، بیماری «کریستال گوش» یا همان اختلال ناشی از تکان خوردن مایع گوش داخلی جایگاه ویژه‌ای دارد. این بیماری که نام علمی آن سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوشخیم یا BPPV (Benign Paroxysmal Positional Vertigo) است، اگرچه خوشخیم محسوب میشود، اما میتواند کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد.
برای بسیاری از افراد، تجربه اولین حمله سرگیجه ناشی از کریستال گوش به شدت ترسناک است؛ فرد ممکن است ناگهان هنگام برخاستن از تخت یا خم شدن احساس کند همه چیز دور سرش می‌چرخد، در حالی که بدن او واقعاً ثابت است. این حالت معمولاً چند ثانیه طول می‌کشد اما میتواند همراه با تهوع، عرق سرد و حتی استفراغ باشد.
گوش داخلی نقش بسیار مهمی در تعادل بدن دارد. علاوه بر دریافت و پردازش صداها، این بخش پیچیده از بدن با کمک مایعات و کریستال‌های ریز کلسیمی به مغز اطلاع می‌دهد که بدن در چه جهتی قرار دارد و آیا در حال حرکت است یا خیر. هرگونه اختلال در این سیستم، مانند جابجایی کریستال‌ها یا حرکت غیرطبیعی مایع گوش، باعث میشود مغز پیام‌های اشتباه دریافت کند و در نتیجه فرد احساس سرگیجه یا چرخش کند.
در این مقاله مفصل و تخصصی، به بررسی کامل بیماری کریستال گوش، از چیستی آن تا علائم، علل بروز، روش‌های تشخیص، درمان‌های موجود و راهکارهای پیشگیری می‌پردازیم.
کریستال گوش چیست؟
کریستال گوش یا «اتوکونیا» ذراتی بسیار ریز از جنس کربنات کلسیم هستند که در بخش‌هایی از گوش داخلی به نام اتریکول و ساکول قرار دارند. این ذرات به‌طور طبیعی به سلول‌های حسی گوش داخلی متصل‌اند و نقش حسگرهای موقعیتی را بازی می‌کنند.
وظیفه اصلی کریستال‌های گوش، کمک به درک حرکات خطی (مانند جلو یا عقب رفتن، بالا یا پایین رفتن) و تشخیص جهت نیروی جاذبه است. در واقع، وقتی سر خم میشود یا بدن حرکت میکند، این کریستال‌ها بر سلول‌های مویی فشار می‌آورند و پیام عصبی ایجاد می‌کنند. این پیام‌ها به مغز منتقل شده و مغز موقعیت بدن را درک میکند.
اما زمانی که این کریستال‌ها به دلایل مختلف از جای اصلی خود جدا شوند و وارد کانال‌های نیم‌دایره‌ای گوش شوند، سیستم تعادلی بدن دچار مشکل میشود. کانال‌های نیم‌دایره‌ای مسئول تشخیص حرکات دورانی سر هستند و وجود کریستال‌های سرگردان در آن‌ها باعث تحریک غیرطبیعی سلول‌های حسی میشود. همین موضوع سرگیجه‌های ناگهانی و شدید را ایجاد