نیاز به سمعک زمانی مطرح می‌شود که توانایی طبیعی گوش در دریافت و پردازش صدا کاهش یابد و این کم‌شنوایی زندگی روزمره، درک گفتار یا تعاملات اجتماعی فرد را مختل کند. استفاده از سمعک فقط مخصوص سالمندان نیست؛ کودکان، نوجوانان، جوانان و بزرگسالان نیز ممکن است به دلایل مختلف دچار کم‌شنوایی شوند. معیار اصلی تجویز سمعک این است که کم‌شنوایی باعث اختلال در شنیدن، تمرکز یا انجام فعالیت‌های روزانه شده باشد.

مقدمه

کم‌شنوایی یکی از شایع‌ترین مشکلات ارتباطی در تمام سنین است و می‌تواند روی کیفیت زندگی، روابط اجتماعی، یادگیری و حتی سلامت روان تأثیر بگذارد. بسیاری از افراد مدت‌ها با علائم کم‌شنوایی زندگی می‌کنند بدون اینکه بدانند استفاده از سمعک مناسب می‌تواند به‌طور چشمگیری شنوایی و وضوح گفتار آن‌ها را بهبود دهد.
در این مقاله بررسی می‌کنیم چه کسانی به سمعک نیاز دارند، نشانه‌های هشداردهنده چیست و شدت کم‌شنوایی چگونه تعیین می‌شود.

علائم شایع نیاز به سمعک

اگر فرد چند مورد از نشانه‌های زیر را تجربه کند، احتمالاً زمان ارزیابی شنوایی و استفاده از سمعک فرا رسیده است:

۱. سخت شنیدن صحبت‌ها، مخصوصاً در محیط‌های شلوغ

افراد مبتلا معمولاً می‌گویند:
«وقتی چند نفر باهم حرف می‌زنند، فقط صدا را می‌شنوم اما کلمات را متوجه نمی‌شوم.»

۲. زیاد کردن صدای تلویزیون و موبایل

زیاد کردن صدا به حدی که اطرافیان اعتراض کنند یکی از مهم‌ترین نشانه‌های کم‌شنوایی است.

۳. درخواست مکرر برای تکرار صحبت‌ها

عباراتی مثل «چی گفتی؟ دوباره بگو» نشان می‌دهد که پردازش گفتار به مشکل خورده است.

۴. احساس خستگی یا سردرد بعد از مکالمه

مغز برای شنیدن بیشتر تلاش می‌کند و این خستگی انباشته می‌شود.

۵. شنیدن صدا ولی نامفهوم بودن گفتار

کم‌شنوایی همیشه بی‌صدا شدن جهان نیست؛ گاهی فرد صدا را دارد اما کلمات را واضح نمی‌شنود.

۶. گوش‌دادن با حدس‌زدن

فرد برای درک صحبت‌ها باید جمله را حدس بزند یا از حالت چهره و لب‌خوانی کمک بگیرد.

۷. وزوز گوش (تینیتوس)

در بسیاری از افراد، وزوز گوش نشانه‌ای از آسیب شنوایی است و ممکن است همراه با کم‌شنوایی باشد.

شدت کم‌شنوایی و نیاز به سمعک چگونه تعیین می‌شود؟

شدت کم‌شنوایی معمولاً بر اساس تست شنوایی‌سنجی (Audiometry) اندازه‌گیری می‌شود و در چهار گروه اصلی طبقه‌بندی می‌شود:

۱. کم‌شنوایی خفیف (۲۰–۴۰ دسی‌بل)

فرد صدای آرام یا نجوا را نمی‌شنود و در محیط شلوغ مشکل درک گفتار دارد.
سمعک در بیشتر موارد توصیه می‌شود.

۲. کم‌شنوایی متوسط (۴۰–۶۵ دسی‌بل)

گفتار عادی به سختی فهمیده می‌شود.
سمعک تقریباً ضروری است.

۳. کم‌شنوایی شدید (۷۰–۹۰ دسی‌بل)

فرد فقط صداهای بلند را می‌شنود.
سمعک قوی یا کاشت حلزون بسته به شرایط پیشنهاد می‌شود.

۴. کم‌شنوایی عمیق (۹۰+ دسی‌بل)

شنیدن بدون تجهیزات کمک‌شنوایی تقریباً غیرممکن است.
کاشت حلزون معمولاً گزینه اصلی است.

چه کسانی بیش از دیگران نیاز به سمعک دارند؟

۱. سالمندان

بیش از ۳۰٪ افراد بالای ۶۵ سال درجاتی از کم‌شنوایی دارند.
سمعک برای حفظ ارتباطات و جلوگیری از انزوای اجتماعی ضروری است.

۲. کودکان با تأخیر گفتاری یا کم‌شنوایی مادرزادی

شنیدن صحیح برای رشد گفتار و یادگیری حیاتی است.
استفاده سریع از سمعک از مشکلات زبانی جلوگیری می‌کند.

۳. افرادی که سابقه قرارگیری در صداهای بلند دارند

کارگران کارخانه، موسیقی‌دانان، سربازان، رانندگان و… در معرض کم‌شنوایی نویزی هستند.

۴. مبتلایان به وزوز گوش (Tinnitus)

بسیاری از سمعک‌ها دارای برنامه مخصوص کاهش وزوز هستند.

۵. افرادی که عفونت‌های مکرر گوش یا مشکلات مادرزادی دارند

کم‌شنوایی ممکن است تدریجی باشد و نیاز به مداخله سریع داشته باشد.

چه تست‌هایی برای تعیین نیاز به سمعک انجام می‌شود؟

اگر کم‌شنوایی درمان نشود چه اتفاقی می‌افتد؟

برای تشخیص شدت کم‌شنوایی و نیاز به سمعک، مجموعه‌ای از ارزیابی‌های تخصصی شنوایی انجام می‌شود. این تست‌ها به شنوایی‌شناس کمک می‌کند مشخص کند نوع کم‌شنوایی چیست، شدت آن چقدر است و چه مدلی از سمعک مناسب فرد خواهد بود.

مهم‌ترین تست‌ها عبارت‌اند از:

۱. ادیومتری تن خالص (Pure Tone Audiometry – PTA)

رایج‌ترین تست شنوایی است. در این آزمون، فرد صداهای با فرکانس و شدت مختلف را می‌شنود و آستانه‌ شنوایی مشخص می‌شود.
نتیجه PTA تعیین می‌کند فرد کم‌شنوایی خفیف، متوسط، شدید یا عمیق دارد و آیا نیاز به سمعک دارد یا خیر.

۲. تست گفتار (Speech Audiometry)

در این تست، وضوح شنیدن کلمات و توانایی فرد در درک گفتار اندازه‌گیری می‌شود.
این ارزیابی مشخص می‌کند آیا فرد صدای گفتار را می‌شنود ولی نمی‌فهمد و چه نوع سمعکی می‌تواند به بهبود وضوح کمک کند.

۳. تیمپانومتری (Tympanometry)

برای بررسی عملکرد گوش میانی انجام می‌شود.
این تست نشان می‌دهد آیا مشکلاتی مثل عفونت، تجمع مایع، خشکی پرده گوش یا اختلال در استخوانچه‌ها وجود دارد.
اگر کم‌شنوایی ناشی از گوش میانی باشد، قبل از تجویز سمعک باید درمان انجام شود.

۴. OAE (انتشار صوتی گوش داخلی)

این تست فعالیت سلول‌های مویی حلزون را بررسی می‌کند و برای تشخیص آسیب حلزون بسیار کاربردی است؛ به‌خصوص در نوزادان، کودکان و بزرگسالانی که پاسخ دقیق نمی‌دهند.

۵. ABR یا BERA

آزمونی تخصصی برای بررسی مسیر عصبی شنوایی از گوش تا مغز است.
برای تشخیص کم‌شنوایی‌های عصبی، افراد با وزوز شدید یا کسانی که پاسخ‌دهی کمی دارند بسیار مفید است.

۶. تست ارزیابی وزوز گوش (Tinnitus Assessment)

اگر فرد همراه با کم‌شنوایی دچار وزوز باشد، این تست‌ها به شناسایی نوع وزوز، شدت و مناسب‌ترین برنامه سمعک کمک می‌کنند.

مزایای استفاده از سمعک

سوالات متداول نیاز به سمعک

۱. از کجا بفهمم به سمعک نیاز دارم؟
اگر در شنیدن مکالمات، مخصوصاً در جمع، مشکل دارید یا صدا را می‌شنوید اما کلمات نامفهوم است، احتمالاً زمان ارزیابی شنوایی رسیده است. تست ادیومتری بهترین راه تشخیص است.

۲. آیا کم‌شنوایی خفیف هم نیاز به سمعک دارد؟
بله. کم‌شنوایی خفیف می‌تواند وضوح گفتار را کاهش دهد و در محیط‌های شلوغ مشکل ایجاد کند. سمعک می‌تواند این مشکل را تا حد زیادی برطرف کند.

۳. آیا استفاده از سمعک باعث ضعیف‌تر شدن گوش می‌شود؟
خیر. برعکس، استفاده نکردن از سمعک می‌تواند باعث افت بیشتر مسیرهای شنوایی در مغز شود. سمعک به حفظ فعالیت شنوایی طبیعی کمک می‌کند.

۴. آیا سمعک برای وزوز گوش مفید است؟
بله. بسیاری از سمعک‌ها دارای برنامه‌های مخصوص Masking هستند که شدت و آزاردهندگی وزوز را کاهش می‌دهند یا آن را محو می‌کنند.

۵. آیا همه افراد کم‌شنوا می‌توانند از سمعک استفاده کنند؟
اکثر افراد با کم‌شنوایی خفیف تا شدید از سمعک بهره می‌برند. تنها در کم‌شنوایی عمیق یا آسیب شدید عصب شنوایی، کاشت حلزون جایگزین سمعک می‌شود.

۶. آیا سمعک باعث شنیدن صداهای اضافی یا آزاردهنده می‌شود؟
در ابتدا ممکن است برخی صداهای محیطی واضح‌تر شوند، اما با تنظیم دقیق و تطبیق مغز، این مشکل کاهش یافته و شنیدن طبیعی‌تر می‌شود.

۷. آیا می‌توانم سمعک را پنهان یا نامرئی انتخاب کنم؟
بله. انواع سمعک نامرئی (IIC) و داخل‌گوشی بسیار کوچک وجود دارد که دیده نمی‌شوند و برای بسیاری از افراد گزینه محبوبی هستند.

۸. هر چند وقت یک‌بار باید سمعک تنظیم شود؟
معمولاً هر ۳ تا ۶ ماه یک‌بار تنظیم مجدد پیشنهاد می‌شود. با تغییر شنوایی یا نیازهای فرد، تنظیمات دقیق‌تری اعمال می‌شود.

۹. عمر مفید سمعک چقدر است؟
به‌طور متوسط ۴ تا ۶ سال. با نگهداری درست و سرویس منظم، حتی مدت بیشتری نیز قابل استفاده است.

۱۰. آیا بیمه هزینه سمعک را پوشش می‌دهد؟
بسته به بیمه و طرح آن متفاوت است. برخی بیمه‌ها بخشی از هزینه را پرداخت می‌کنند. بررسی جزئیات بیمه ضروری است.

جمع‌بندی نیاز به سمعک

افرادی به سمعک نیاز دارند که کم‌شنوایی آن‌ها باعث اختلال در شنیدن گفتار، ارتباطات روزمره یا کیفیت زندگی شده باشد. با تشخیص صحیح، انتخاب سمعک مناسب و تنظیم دقیق آن، بسیاری از بیماران می‌توانند دوباره وضوح، آرامش و تعامل طبیعی با محیط را تجربه کنند.